Κληρονομούμενος καρκίνος των ωοθηκών & πρόληψη

Υπογράφει ιατρικά: Αϊβάζη Δήμητρα / Μαιευτήρας- Χειρουργός Γυναικολόγος

Ο καρκίνος των ωοθηκών αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο προκαλώντας παγκόσμια 140.000 θανάτους ετησίως. Περισσότερο από το 15% των περιπτώσεων καρκίνου των ωοθηκών εκδηλώνονται σε γυναίκες με ιστορικό που εγείρει υποψίες για κληρονομούμενο καρκίνο, ενώ, στο 65-85% αυτών των περιπτώσεων ανευρίσκεται μετάλλαξη στα γονίδια  BRCA. Πέρα όμως αυτών των περιπτώσεων και άλλες μεταλλάξεις σε ογκοκατασταλτικά γονίδια, έχουν συσχετιστεί με κληρονομούμενη προδιάθεση για καρκίνο των ωοθηκών, όπως στα γονίδια ΜΜR (σύνδρομο Lynch), αλλά και στα RAD51C, RAD51D και BRIP1 γονίδια.

Υπάρχει αποτελεσματική μέθοδος προληπτικού ελέγχου για ασθενείς με γνωστές μεταλλάξεις που προδιαθέτουν σε καρκίνο των ωοθηκών;

Όχι. Αν και για τις ασθενείς αυτές, συστήνεται ετήσιος προσυμπτωματικός έλεγχος με διακολπικό υπερηχογράφημα και μέτρηση του Ca-125, ενός δείκτη στον ορό του αίματος, δεν έχει αποδειχτεί κάποιο όφελος στην επιβίωση από καρκίνο των ωοθηκών, προφανώς εξαιτίας της χαμηλής ευαισθησίας των μεθόδων αυτών στον εντοπισμό του καρκίνου σε αρχικό στάδιο.

Υπάρχει αποτελεσματική μέθοδος πρόληψης του καρκίνου των ωοθηκών σε ασθενείς υψηλού κινδύνου λόγω κληρονομούμενων μεταλλάξεων;

Ναι. Η χειρουργική αφαίρεση των σαλπίγγων και των ωοθηκών είναι η μόνη απόλυτα αποτελεσματική μέθοδος πρόληψης και πραγματοποιείται είτε με ανοιχτό χειρουργείο, είτε, πολύ συχνότερα, λαπαροσκοπικά.

Υπάρχουν μακροχρόνιες συνέπειες από την αφαίρεση των σαλπίγγων και των ωοθηκών;

Ναι. Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, εκτός από την προφανή υπογονιμότητα που προκαλείται μετά από ένα τέτοιο χειρουργείο, μια επιπλέον συνέπεια είναι η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, δηλαδή πρόωρη εμμηνόπαυση με επακόλουθες ψυχικές και σωματικές επιπλοκές, όπως η κατάθλιψη, η οστεοπόρωση, η κολπική ξηρότητα, κ.α.

Υπάρχουν τρόποι να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες ενός τέτοιου χειρουργείου;

Ναι. Για την υπογονιμότητα μπορεί να εφαρμοστεί κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού με σκοπό την εξωσωματική γονιμοποίηση, ενώ για την πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια υπάρχουν διαθέσιμα σκευάσματα ορμονικής υποκατάστασης, που μπορούν να χορηγηθούν μέχρι την ηλικία που η γυναίκα θα έμπαινε φυσιολογικά στην εμμηνόπαυση.

Υπάρχει εναλλακτική χειρουργική μέθοδος πρόληψης για τις γυναίκες που δεν επιθυμούν να αφαιρέσουν τις ωοθήκες τους;

Ίσως. Η παρατήρηση ότι ένα μέρος των ωοθηκικών καρκινωμάτων έχει προέλευση τη σάλπιγγα οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ,πιθανά, η αφαίρεση των σαλπίγγων να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών σε γυναίκες που επιθυμούν να διατηρήσουν τις ωοθήκες τους. Παρόλα αυτά, η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου εξαρχής από τον ωοθηκικό ιστό παραμένει, οπότε η επιλογή αυτή ίσως έχει νόημα μεταβατικά, εωσότου η γυναίκα ολοκληρώσει την τεκνοποίηση της και υποβληθεί ακολούθως σε συμπληρωματική ωοθηκεκτομή.

Υπάρχει φαρμακευτική μέθοδος πρόληψης για τις γυναίκες υψηλού κινδύνου που δεν επιθυμούν να αφαιρέσουν τις ωοθήκες τους;

Ίσως. Αν και δεν συγκρίνεται με την αποτελεσματικότητα της αφαίρεσης των σαλπίγγων και των ωοθηκών, η μακροχρόνια χρήση αντισυλληπτικών δισκίων φαίνεται να μειώνει κατά 40-50% την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου ωοθηκών σε φορείς μεταλλάξεων BRCA1 και 2 και μπορεί να προτείνεται σαν μια ενδιάμεση λύση στις γυναίκες υψηλού κινδύνου, μέχρι να ολοκληρώσουν την τεκνοποίηση τους.