Καρκίνος Ενδομητρίου
Υπογράφει ιατρικά: Νικολαϊδη Αδαμαντία / Παθολόγος – Ογκολόγος
Αιτίες πρόκλησης Καρκίνου του Ενδομητρίου
Ο καρκίνος του ενδομητρίου αποτελεί τη συχνότερη κακοήθεια του γυναικείου γεννητικού συστήματος στις αναπτυγμένες χώρες. Εμφανίζεται στο ενδομήτριο, δηλαδή στον ιστό που καλύπτει την κοιλότητας της μήτρας, κυρίως μετά την εμμηνόπαυση και τα ποσοστά ίασης είναι υψηλά, όταν διαγιγνώσκεται σε πρώιμο στάδιο.
Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη του Καρκίνου του Ενδομητρίου
Οι πιο συχνοί παράγοντες είναι οι εξής
- Η παχυσαρκία
- Η ηλικία >50 ετών
- Η εμμηναρχή σε ηλικία < 12 ετών, η λήψη οιστρογόνων ως θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, όταν δεν συνοδεύονται από προγεστερόνη, η αρτηριακή υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης, οι ανωορρηκτικοί κύκλοι (περίοδοι σε αραιά διαστήματα στη διάρκεια του έτους), όπως στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS)
- Η λήψη ταμοξιφαίνης, η οποία χορηγείται σε καρκίνο του μαστού, ειδικά όταν γίνεται από γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας και για πολλά χρόνια
- Το θετικό οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο ενδομητρίου, παχέος εντέρου ή ωοθηκών και κληρονομούμενα σύνδρομα (Σύνδρομο Lynch, Σύνδρομο Cowden).
Η ιατρική έρευνα έχει ανακαλύψει μια σειρά γονιδίων, γνωστά ως ογκογονίδια που προάγουν την καρκινογένεση. Η παθολογική έκφραση αυτών των γονιδίων μπορεί να προάγεται είτε επίκτητα μετά από την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων, μακρά έκθεση σε καπνό ή και με την πάροδο της ηλικίας, είτε να κληρονομείται.
Σε τι ποσοστό ο Καρκίνος του Ενδομητρίου είναι κληρονομικός;
Ο κληρονομούμενος καρκίνος του ενδομητρίου αποτελεί περίπου το 2-5 % του συνόλου των καρκίνων ενδομητρίου. Τα πιο συχνά κληρονομούμενα σύνδρομα είναι το σύνδρομο Lynch, η αλλιώς κληρονομικός μη-πολυποδιακός ορθοκολικός καρκίνος (HNPCC) και το σύνδρομο Cowden.
Αίτια πρόκλησης Συνδρόμου Lynch
Το σύνδρομο Lynch προκαλείται από μεταλλάξεις στα γονίδια MLH1, MSH2, MSH6, PMS2 και EPCAM. Οι πρωτεΐνες που παράγονται από αυτά τα γονίδια είναι υπεύθυνες για την επιδιόρθωση λαθών στο DNA. Οι μεταλλάξεις στα ανωτέρω γονίδια έχουν σαν αποτέλεσμα παθολογικά προϊόντα που δεν επιδιορθώνουν τις βλάβες στο DNA με αποτέλεσμα την απώλεια της φυσιολογικής λειτουργίας των κυττάρων και την ευόδωση της καρκινογένεσης.
Πώς κληρονομείται το σύνδρομο Lynch;
Το σύνδρομο Lynch κληρονομείται με τον αυτοσωματικό κυρίαρχο τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι αν ο ένας γονέας έχει μετάλλαξη του γονιδίου για σύνδρομο Lynch, η πιθανότητα να κληρονομήσουν τα παιδιά τις μεταλλάξεις αυτές είναι 50%.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ασθενών με σύνδρομο Lynch;
Το σύνδρομο Lynch σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου (10-47%) σε ηλικία <50 ετών, του ενδομητρίου (27-71%), των ωοθηκών (3-20%), του στομάχου (11-19%), των χοληφόρων (2-7%), του ουροποιητικού συστήματος (4-5%) και, σπανιότερα, του δέρματος, του εγκεφάλου και του λεπτού εντέρου. Συνεπώς αν κάποιος έχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου ή καρκίνου ενδομητρίου πρέπει να ενημερώσει τον γιατρό του ώστε να λάβει γενετική συμβουλή.
Τρόποι διάγνωσης συνδρόμου Lynch
Η διάγνωση του συνδρόμου γίνεται με λήψη αίματος. Με την εξέταση αυτή καθορίζεται αν υπάρχει κληρονομούμενη μετάλλαξη σε 1 από τα γονίδια που σχετίζονται με το σύνδρομο, MLH1, MSH2,MSH6,PMS2, EPCAM. Το σύνδρομο Lynch ενοχοποιείται για το 2-5% των καρκίνων του ενδομητρίου. Η μέση ηλικία εμφάνισης της νόσου είναι τα 46-54 έτη, δηλαδή νωρίτερα από τις υπόλοιπες γυναίκες. Αρκετές φορές μάλιστα, οι γυναίκες προσβάλλονται ακόμα και πριν την ηλικία των 40 ετών. Κατ’ αντιστοιχία με το γενικό πληθυσμό, η πλειοψηφία των γυναικών με σύνδρομο Lynch έχει ενδομητριοειδή ιστολογικό τύπο, ενώ η νόσος διαγιγνώσκεται σε αρχικό στάδιο και έχει πολύ καλή πρόγνωση.
Πώς μπορεί να διερευνηθεί η πιθανότητα να έχει μία ασθενής με καρκίνο ενδομητρίου κληρονομούμενο σύνδρομο;
Η ανοσοϊστοχημική εξέταση του όγκου για τις πρωτεϊνες MLH1, MSH2, MSH6 και PMS2 αποτελεί απαραίτητο βήμα στη σύγχρονη αντιμετώπιση του καρκίνου του ενδομητρίου. Ελλιπής έκφραση αυτών μπορεί να σημαίνει κληρονομική μορφή καρκίνου του ενδομητρίου (σύνδρομο Lynch), οπότε απαιτείται ο αντίστοιχος γονιδιακός έλεγχος της ασθενούς με εξέταση αίματος. Να σημειώσουμε εδώ ότι ακόμα κι αν αυτός ο έλεγχος είναι αρνητικός (μη κληρονομική μορφή καρκίνου του ενδομητρίου), η γνώση της μικροδορυφορικής αστάθειας ή της ελλιπούς έκφρασης των παραπάνω πρωτεϊνών δίνει την δυνατότητα ασθενή υποψήφια για ανοσοθεραπεία, αν κάποια στιγμή υποτροπιάσει.
Ποιες υγιείς (χωρίς καρκίνο) γυναίκες θα πρέπει να ελεγχθούν για σύνδρομο Lynch;
Γονιδιακό έλεγχο σε δείγμα αίματος θα πρέπει να κάνουν όσες έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με καρκίνο παχέος εντέρου ή ενδομητρίου που είτε διαγνώστηκε πριν την ηλικία των 60 ετών, ή είναι αυξημένου κινδύνου για σύνδρομο Lynch με βάση το ιστορικό του ή έχουν συγγενή πρώτου ή δευτέρου βαθμού που διαγνώστηκε με σύνδρομο Lynch.
Έχω σύνδρομο Lynch, αλλά δεν έχω εμφανίσει καρκίνο του ενδομητρίου. Πως προφυλάσσομαι από τον καρκίνο του ενδομητρίου;
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης του καρκίνου του ενδομητρίου και των ωοθηκών σε γυναίκες με σύνδρομο Lynch είναι η προφυλακτική ολική υστερεκτομή (αφαίρεση της μήτρας), μετά των σαλπίγγων και των ωοθηκών. Ο κατάλληλος χρόνος για αυτό καθορίζεται ανάλογα με τον οικογενειακό προγραμματισμό του ζευγαριού, το είδος της μετάλλαξης και το ιστορικό της γυναίκας. Καλό είναι να πραγματοποιείται μέχρι την ηλικία των 40 ετών. Αν δεν γίνει προφυλακτική υστερεκτομή μετά των εξαρτημάτων τότε μετά την ηλικία των 30-35 ετών ή 3-5 χρόνια νωρίτερα από τη μικρότερη ηλικία συγγενούς που εμφάνισε κακοήθεια, προτείνεται υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων, σε συνδυασμό με μέτρηση του CA-125 στο αίμα κάθε 6-12 μήνες, και βιοψία ενδομητρίου κάθε 1-2 χρόνια.
Διαγνώσθηκα με σύνδρομο Lynch. Εκτός από την πρόληψη για τον καρκίνο του ενδομητρίου τι άλλους προληπτικούς ελέγχους θα πρέπει να κάνω;
- Ετήσια κολονοσκόπηση από την ηλικία των 20-25 ετών ή 2-5 χρόνια νωρίτερα από τη μικρότερη ηλικία συγγενούς που εμφάνισε καρκίνο παχέος εντέρου.
- Περιοδικός έλεγχος με γαστροσκόπηση,
- Ετήσια κυτταρολογική εξέταση ούρων
- Ετήσια δερματολογική και
- Ετήσια νευρολογική εξέταση
Ποια είναι η αιτία πρόκλησης του συνδρόμου Cowden;
Το σύνδρομο είναι σπάνιο, καθώς εμφανίζεται 1 περίπτωση ανά 200.000-250.000 ανθρώπους. Οφείλεται σε μετάλλαξη στο γονίδιο PTEN, ένα ογκοκατασταλτικό γονίδιο, η μετάλλαξη του οποίου έχει σαν αποτέλεσμα λάθη στην διαδικασία διαφοροποίησης και απόπτωσης των κυττάρων.
Πως κληρονομείται το σύνδρομο Cowden;
Το σύνδρομο Cowden κληρονομείται με τον αυτοσωματικό κυρίαρχο τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι αν ο ένας γονέας έχει μετάλλαξη του γονιδίου για σύνδρομο Cowden, η πιθανότητα να κληρονομήσουν τα παιδιά τις μεταλλάξεις αυτές είναι 50%.
Ποια τα χαρακτηριστικά ασθενών με σύνδρομο Cowden;
Οι ασθενείς με σύνδρομο Cowden παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο μαστού, καρκίνo θυρεοειδούς, επιθηλιακό καρκίνο δέρματος αλλά και για καρκίνους παχέος εντέρου και ενδομητρίου, ενώ κίνδυνο εμφανίζουν σε μικρότερα ποσοστά και για σειρά άλλων καρκίνων. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου ενδομητρίου καθ όλη τη διάρκεια της ζωής για γυναίκες με σύνδρομο Cowden είναι 13-19%.
Πως διαγιγνώσκεται το σύνδρομο Cowden;
Η διάγνωση του συνδρόμου γίνεται με λήψη αίματος. Η εξέταση πρέπει να γίνεται εφόσον υπάρχει οικογενειακό ιστορικό για αμαρτώματα, μαακροκεφαλία, καθυστέρηση της ανάπτυξης, αυτισμός, καρκίνος μαστού, καρκίνος θυρεοειδούς, και καρκίνος ενδομητρίου.
Έχω διαγνωσθεί με σύνδρομο Cowden. Ποιο προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του ενδομητρίου πρέπει να ακολουθήσω;
Από την ηλικία των 30 ετών (ή 5 έτη νωρίτερα από την μικρότερη ηλικία εμφάνισης καρκίνου ενδομητρίου στην οικογένεια) προτείνεται ετήσια ενδοκολπικό υπερηχογράφημα ή βιοψία ενδομητρίου.